Assalamu aleykum hurmatli dasturchilar, bugun sizlar bilan ASCII tabli haqida gaplashamiz.
ASCII Nima?
ASCII — bu harflar, raqamlar va boshqa belgilarni raqamli kodlar yordamida ifodalash uchun yaratilgan standart kodlash tizimi. Har bir belgi ma’lum bir raqamli qiymat bilan belgilanadi. ASCII jadvali 128 ta belgi uchun kodlarni o’z ichiga oladi (0 dan 127 gacha).
ASCII Jadvali tuzilishi
ASCII jadvali ikki qismga bo’linadi:
Boshqaruv belgilari (0-31): Bu belgilarga klaviaturadagi maxsus tugmalar, masalan, Enter, Backspace, va boshqalar kiradi.
Bosiladigan belgilar (32-127): Bu belgilarga matnli belgilar kiradi, masalan, harflar, raqamlar va maxsus belgilar.
——- ———
0 NUL
1 SOH
2 STX
3 ETX
4 EOT
5 ENQ
6 ACK
7 BEL
8 BS
9 TAB
10 LF
11 VT
12 FF
13 CR
14 SO
15 SI
16 DLE
17 DC1
18 DC2
19 DC3
20 DC4
21 NAK
22 SYN
23 ETB
24 CAN
25 EM
26 SUB
27 ESC
28 FS
29 GS
30 RS
31 US
32 Space
33 !
34 “
35 #
36 $
37 %
38 &
39 ‘
40 (
41 )
42 *
43 +
44 ,
45 –
46 .
47 /
48 0
49 1
50 2
51 3
52 4
53 5
54 6
55 7
56 8
57 9
58 :
59 ;
60 <
61 =
62 >
63 ?
64 @
65 A
66 B
67 C
68 D
69 E
70 F
71 G
72 H
73 I
74 J
75 K
76 L
77 M
78 N
79 O
80 P
81 Q
82 R
83 S
84 T
85 U
86 V
87 W
88 X
89 Y
90 Z
91 [92 93 ]
94 ^
95 _
96 `
97 a
98 b
99 c
100 d
101 e
102 f
103 g
104 h
105 i
106 j
107 k
108 l
109 m
110 n
111 o
112 p
113 q
114 r
115 s
116 t
117 u
118 v
119 w
120 x
121 y
122 z
123 {
124 |
125 }
126 ~
127 DEL
ASCII Kodlarni Foydalanish
Keling, C# dasturida ASCII kodlarni qanday foydalanishni ko’rib chiqamiz. Masalan, A harfi 65 raqamiga teng va a harfi 97 raqamiga teng.
class Program
{
static void Main()
{
char capitalA = ‘A’; // ASCII 65
char smallA = ‘a’; // ASCII 97
int asciiCapitalA = (int)capitalA;
int asciiSmallA = (int)smallA;
Console.WriteLine(“A harfining ASCII kodi: ” + asciiCapitalA); // 65
Console.WriteLine(“a harfining ASCII kodi: ” + asciiSmallA); // 97
// ASCII koddan belgi olish
char letterFromAscii65 = (char)65;
char letterFromAscii97 = (char)97;
Console.WriteLine(“ASCII 65 dan belgi: ” + letterFromAscii65); // A
Console.WriteLine(“ASCII 97 dan belgi: ” + letterFromAscii97); // a
}
}
Yuqoridagi kodda biz A va a harflarining ASCII kodlarini ko’rib chiqdik va ASCII kodlardan belgilarni oldik.
Kichik Harflardan Katta Harflarga o’zgartirish
Kichik harfni katta harfga o’zgartirish uchun biz ASCII kodlarini bilishimiz kerak. Kichik harflar (a dan z gacha) va katta harflar (A dan Z gacha) orasida 32 ta farq bor. Bu farqni foydalanib, kichik harfni katta harfga o’zgartirish mumkin.
class Program
{
static void Main()
{
char smallLetter = ‘a’;
char capitalLetter = (char)(smallLetter – 32);
Console.WriteLine(“Kichik harf: ” + smallLetter); // Kichik harf: a
Console.WriteLine(“Katta harf: ” + capitalLetter); // Katta harf: A
}
}
Yuqoridagi misolda, smallLetter harfi a bo’lib, ASCII kodida 97 ga teng. Uni katta harfga o’zgartirish uchun 32 ni ayiramiz va natijani char turiga aylantiramiz.
Katta Harflardan Kichik Harflarga o’zgartirish
Katta harfni kichik harfga o’zgartirish uchun 32 ni qo’shamiz.
class Program
{
static void Main()
{
char capitalLetter = ‘A’;
char smallLetter = (char)(capitalLetter + 32);
Console.WriteLine(“Katta harf: ” + capitalLetter); // Katta harf: A
Console.WriteLine(“Kichik harf: ” + smallLetter); // Kichik harf: a
}
}
Yuqoridagi misolda, capitalLetter harfi A bo’lib, ASCII kodida 65 ga teng. Uni kichik harfga o’zgartirish uchun 32 ni qo’shamiz va natijani char turiga aylantiramiz.
C# da o’rnatilgan usuldan foydalanish
C# da, .ToUpper() va .ToLower() metodlari orqali harflarni katta va kichik harflarga o’zgartirish mumkin.
class Program
{
static void Main()
{
string lowerCase = “hello”;
string upperCase = lowerCase.ToUpper();
Console.WriteLine(“Kichik harflar: ” + lowerCase); // Kichik harflar: hello
Console.WriteLine(“Katta harflar: ” + upperCase); // Katta harflar: HELLO
upperCase = “WORLD”;
lowerCase = upperCase.ToLower();
Console.WriteLine(“Katta harflar: ” + upperCase); // Katta harflar: WORLD
Console.WriteLine(“Kichik harflar: ” + lowerCase); // Kichik harflar: world
}
}
`Yuqoridagi kod misolida, .ToUpper() metodini lowerCase satriga chaqirib, barcha kichik harflarni katta harflarga aylantirdik. .ToLower() metodi esa upperCase satridagi barcha katta harflarni kichik harflarga aylantirdi.
Bu usullar yordamida harflarni oson va samarali tarzda o’zgartirish mumkin.`
ASCII Jadvali Tushunchasi
ASCII jadvali orqali kompyuterlar va dasturlar matnli belgilarni raqamli kodlarga aylantirib, ularni saqlash, yuborish va qayta ishlash imkoniyatiga ega bo’ladi. Masalan, siz yozgan matnni kompyuter ichida saqlash uchun har bir harfning ASCII kodi saqlanadi. Shu orqali matnli ma’lumotlarni qayta tiklash mumkin.
ASCII jadvali kompyuterlar uchun matnli belgilarni raqamli kodlarga aylantirishning asosiy usulidir. Har bir belgi o’ziga xos raqamli kodga ega bo’lib, bu kodlar yordamida belgilar saqlanadi va qayta ishlanadi. ASCII jadvalini tushunish kompyuter va dasturlashning asosiy tushunchalaridan biridir.
